Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyon verisinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından tüm Türkiye’yi kapsayacak şekilde Avrupa Birliği (AB) ve dünya genelinde kullanılan uluslararası tanım, kavram ve yöntemlerle hesaplandığını belirterek, “Avrupa İstatistik Ofisi (EUROSTAT) başta olmak üzere uluslararası kuruluşlar, bu hesaplamaları sürekli incelemekte ve raporlarında TÜİK’in tüm istatistiklerinin memleketler arası kriterlere uygun olduğunu defaatle söz etmektedir.” dedi.
Nebati, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının bütçe görüşmelerinin ardından milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ile Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) arasındaki makasa ilişkin sorular üzerine Nebati, “2021 yılı başından itibaren ÜFE-TÜFE makasının global ölçekte olduğu üzere ülkemizde de arttığını gözlemliyoruz. Avrupa bölgesinde ÜFE, TÜFE’nin 4 katı, bizim ülkemizde şu anda 2 katı bile değil. Şu ana kadar ÜFE artışlarının büyük ölçüde TÜFE’ye yansıdığı bedellendirilmektedir. Bu nedenle, mevcut ÜFE düzeyinin önümüzdeki devirde TÜFE enflasyonunda öngördüğümüz düşüşü bozacak bir baskı oluşturmasını beklemiyoruz.” diye konuştu.
Nebati, Türkiye’nin sanayi üretiminde birçok ülkeden pozitif ayrıştığını ve güçlü bir üretim ekonomisi olma yolunda ilerlediğini aktararak, “Salgın öncesine nazaran sanayi üretimini en çok artıran ülkelerin başında Türkiye geliyor. Üretim ve ihracatı teşvik etmek hedefiyle kredilerin bu alanlara aktarılmasına yönelik adımları atmaya devam ediyoruz.” ifadesini kullandı.
Türkiye’nin, vergi indirimleri yoluyla enflasyonla mücadele eden tek ülke olmadığına işaret eden Nebati, birçok ülkenin vergi indirimleriyle enflasyonla mücadele ettiğini söyledi.
“TÜİK’e saygı gösterin, sahip çıkın”
Bakan Nebati, TÜİK’e ait tenkitlere şöyle cevap verdi:
“Türkiye’deki kurumların her birinin bir değeri vardır. Çok değer verdiğimiz, önem verdiğimiz kurumlarımızın korunması gerektiğine inananlardanım. Elbette şeffaf olunması gerekiyor. Bu şeffaflık çerçevesi içinde yapılan tüm işlem ve eylemlerin belirli standartlar içinde olması lazım. Veri toplamak, derlemek ve kamuoyu ile paylaşmak gerçekten ciddi bir iştir. Enflasyon verisi TÜİK tarafından tüm Türkiye’yi kapsayacak halde AB ve dünya genelinde kullanılan memleketler arası tarif, kavram ve metotlarla hesaplanmaktadır. EUROSTAT başta olmak üzere milletlerarası kuruluşlar bu hesaplamaları daima incelemekte ve raporlarında TÜİK’in tüm istatistiklerinin uluslararası kriterlere uygun olduğunu defaatle ifade etmektedir. Bu kriterleri belirleyen ve kriterlere uyumunu denetleyen bir kurum bir şey söylüyor. TÜİK’in ürettiği resmi istatistiklerin, masa başında birkaç kişilik grupla hiçbir akreditasyonu olmayan Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) tarafından gerçekçi halde hesaplaması mümkün değildir. Bu türlü bir savı varsa ENAG sarfiyat EUROSTAT’ta ve ilgili uluslararası kuruluşlarda akredite olur. Olması mümkün değil, yapmayın, TÜİK’e hakikaten paha vermeliyiz, tüm kurumlarımızı koruyup kollamalıyız. TÜİK, 2022 yılı prestijiyle hesaplamalarında her ay Türkiye’nin 81 ilinden, 225 ilçesinden, 27 bin 261 işyeri, 4 bin 274 konuttan, 409 madde, 904 madde çeşidi için yaklaşık 560 bin 392 fiyatı derliyor. Bunu TÜİK yapıyor, bu verilerin derlenmesini birkaç kişilik ekiple değil, tam 2 bin kişilik ekiple gerçekleştiriyor. Bu kuruma gerçekten saygı gösterin. Kurumlarımıza sahip çıkalım.”
“Kira artışlarını yüksek gösterdi”
ENAG’ın kira artışlarını güya tüm kiracılar her ay konut değiştiriyormuş üzere hesapladığını ve bu artışları olduğundan yüksek gösterdiğini aktaran Nebati, “Ancak tüm kiracıların her ay fakat yüzde 8’i ev değiştirmekte ve kira artışına maruz kalmaktadır. Zaman içinde enflasyona yansıması gereken kira artışları, ENAG tarafından bir ay içinde ve sonraki aylarda yanlış şekilde üst üste eklenerek hesaplama yapılmaktadır. Yapmayın, etmeyin, eylemeyin. Metodolojisi bilinmeyen, şeffaf olmayan, veri toplama yöntemi belli olmayan hesaplamalara itibar etmek yerine, emeğin, bilimin ve tekniğin gücüyle çalışan uluslararası standart ve denetime tabi olan TÜİK’e inancınızı gösterin.” ifadelerini kullandı.
Bakan Nebati, hissedilen ve hesaplanan enflasyon arasındaki farka yönelik de “Bunu eleştirenler Avrupa Merkez Bankası bilgilerini takip etmemekte ve onlarda da hissedilen ve açıklanan enflasyon ortasında fark olduğunu görmemektedir. Avrupa Merkezi Bankası tarafından yapılan çalışmalara nazaran, tüketici eğilimi anketine katılan hane halklarının yüzde 73’ü, açıklanan enflasyonun en az 5 kat daha fazlasını hissediyor olduklarını tabir etmiştir. Bu oran ülkemiz için yalnızca 2 kattır.” değerlendirmesini yaptı.
TÜİK tarafından aylık bazda açıklanan ortalama madde fiyatlarının yayımlanmasının durdurulmasının da 2020 yılı mayıs ayından itibaren fiyatların yanlış yorumlanmasından kaynaklandığına işaret eden Nebati, “Ancak endeksler daha ayrıntılı olarak kamuoyuyla paylaşılmaya başlanmıştır. Unsur fiyatlarının yayımlanması uygulamasıyla milletlerarası seviyede karşılaşılmamaktadır. Ülkemiz, data yayımlama konusunda AB üye ve aday ülkeleri, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada’nın yer aldığı 33 ülke içinde en şeffaf olan ülkelerin başında yer almaktadır.” diye konuştu.
“İyileştirmeler her türlü alanda sayılara yansıyacak”
Nebati, büyümeden kaynaklanan refah artışının toplumun her kesimine yansımasının, hükümetleri döneminde öncelikli politikaları olduğunu belirtti.
Çalışanlar ile emeklilerin maaş ve ücretlerinde sağlanan artışlara işaret eden Nebati, “Nitekim, önümüzdeki periyotta bu iyileştirmeler her türlü alanda sayılara yansıyacaktır.” dedi.
Gelir eşitsizliğini gösteren Gini katsayısına ilişkin eleştirilere de yanıt veren Bakan Nebati, şöyle konuştu:
“TÜİK, gelir dağılımı göstergesi olarak ‘hane halkı kullanılabilir gelire göre’ ve ‘eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine göre’ olmak üzere iki farklı usulle Gini katsayısını hesaplamaktadır. Hane halkı kullanılabilir gelire nazaran Gini katsayısı kapsayıcı büyümeye yönelik uygulanan siyasetlerle 2006’daki 0,403 seviyesinden, 2019 yılında 0,387’ye geriledi, lakin 2020 yılında salgının olumsuz tesirleriyle 0,402 düzeyine yükselmiştir. 2021 yılında 0,391 düzeyine yanlışsız güzelleşme gerçekleşmiş olup, muadil hane halkı kullanılabilir fert gelirine nazaran Gini katsayısı ise 0,401 düzeyine düşmüştür. Her iki sistemle de hesaplanan Gini katsayısında geçmiş yıllara nazaran düzgünleşme sağlanmıştır.”
Nebati, iktisat kurumları ortasında uyum sorunu olduğu değerlendirmeleri üzerine ise Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde, Ekonomi Uyum Şurasının yanı sıra, Fiyat İstikrar Komitesi, Besin Komitesi, Finansal İstikrar Komitesi üzere yapılarla uyumu güçlü şeklide sağladıklarını lisana getirdi.
Her ülkenin kendi ekonomik ve toplumsal şartlarına nazaran farklı siyaset ve önlemleri uygulamaya aldığını belirten Nebati, kur muhafazalı mevduat uygulamasıyla döviz kurlarında ortaya çıkan yüksek oynaklığı kıymetli derecede azalttıklarını bildirdi.
“Net hata noksan kaleminde ölçülmeyen girişler düşecek”
Bakan Nebati, ödemeler istikrarı istatistiklerinde yer alan net kusur noksan kalemindeki artışa ait de şunları aktardı:
“Ödemeler istikrarı istatistiklerinde ana unsur olarak çift kayıt muhasebe sistemi benimsenmiştir. Ödemeler istikrarının her bir süreci, o sürecin giriş ve çıkış kayıtlarını gösterecek şeklide iki başka kaleme eşit bedelde ve karşılıklı olarak kaydedilmektedir. Çift kayıt muhasebe sistemine nazaran, her ekonomik sürecin bir alacak bir de borç olmak üzere iki kaydı gerekmektedir. Bu kapsamda, cari süreçler istikrarı ile sermaye ve finans hesabı kalemlerinin toplamının sıfır olması gerekmektedir. Toplamın sıfır olmadığı durumlarda kalan meblağ net yanılgı ve noksan olarak hesaplanmaktadır. Yeni bilgiler ve datalar geldikçe istatistikler güncellenir ve bu fiyatlar net kusur noksan kaleminden düşülerek ilgili kaleme işlenir. Bu kalemin oluşmasına çeşitli faktörler neden olabilir. Bunlardan biri dış ticaret mal hareketi ve finansal periyodun vakit uyumsuzluğu, yani ihracatı gerçekleşen malın ödemesi 3 ay sonra geliyorsa, bu kalem net kusur noksanda 3 ay boyunca ‘giriş’ olarak görünür. Birtakım datalar, istatistikler geç yansır. Özel bölümün yurt dışı mevduatları, Milletlerarası Ödemeler Bankası tarafından 4 ay gecikmeli yayımlanıyor. Dataların gelmesiyle net kusur noksan kalemine yansıyor.”
Anket yoluyla toplanan verilerde de ölçüm hataları olabileceğine dikkati çeken Nebati, “Buna en yeterli örnek turizmdir. Gelen turistlere anketle sorularak yapılan gelir hesaplamaları tam ölçümü yansıtmamaktadır. TÜİK tarafından turizm istatistiklerinde daha yeni güncelleme yapıldı. Yarın açıklanacak eylül ayı ödemeler istikrarı bilgilerinde bu güncellemeyi göreceğiz. Bu güncellemeyle net kusur noksan kaleminde daha evvel tam olarak ölçemediğimiz girişler düşmüş olacak. Beyan yanlışları da tespit edildikçe güncellenerek net kusur noksana yansımaktadır. Bunun dışında ‘yastık altı varlık’ diye tabir ettiğimiz bankacılık dışında tutulan tasarrufların bankalara Türk Lirası karşılığı satılması durumunda bu sürecin bir karşılığı ödemeler istikrarının ilgili kalemine kaydedilirken, hangi bir beyanda bulunulmadığı sürece öbür karşılığı net yanılgı ve noksan kalemine yansıtılmaktadır.” ifadelerini kullandı.
Nureddin Nebati, pek çok ülkede dönem dönem net hata noksan kaleminin yüksek seviyelere ulaştığını belirterek, “2021 yılında net yanılgı noksan en yüksek müspet olan ülke, 159,3 milyar dolarla ABD olurken, en yüksek negatif ülke olan 167,4 milyar dolarla Çin’dir.” dedi.
Türkiye’de öbür ülkelerin çok altında ocak-ağustos periyodunda 28,3 milyar dolarlık bir giriş gözlendiğini anlatan Nebati, Türkiye’nin şeffaf, açık, net ne yaptığı belli olan bir ülke olduğunu vurguladı.
“Paylan, mensubu olduğum partiye oy verdiğini ifade etti”
Bakan Nebati, görüşmeler sırasında HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan’a ait bir anısını da paylaştı.
Bakırköy’de kapatılan Refah ve Fazilet partilerinde ilçe başkanlığı yaptığını anımsatan Nebati, şöyle devam etti:
“Yeşilköylü olmamız hasebiyle de Sayın Garo Paylan ve mensup olduğu cemaatle önemli iletişimlerim olmuştur. Hatta Fazilet Partisi ilçe başkanıyken, kendi ilçe listemizden bir Ermeni kardeşimizi il genel meclisi üyeliğinde aday göstermiştik. Dolayısıyla Ermeni cemaatlerinde büyük ikramlarla karşı karşıya kalmış birisi olarak, kendisinin de o dönemde mensup olduğum partiye oy verdiğini açık yüreklilikle ifade eden bir kardeşimiz.”
(Sürecek)
